rozwiń ›

Czym są metalensy?

Metalensy to płaskie soczewki zbudowane z metamateriałów, czyli struktur zaprojektowanych na poziomie nanometrów. W przeciwieństwie do klasycznych szklanych soczewek nie opierają się na krzywiźnie, lecz na precyzyjnym sterowaniu fazą światła za pomocą mikroskopijnych elementów. technoloDzięki temu metalensy mogą mieć grubość setki razy mniejszą niż tradycyjne soczewki, oferować bardzo krótkie ogniskowe i być integrowane bezpośrednio z układami elektronicznymi.

Reklama

Problem: wiele kolorów, jedna soczewka

Jednym z głównych wyzwań było ogniskowanie wielu długości fal światła jednocześnie. Dotychczasowe metalensy dobrze radziły sobie jedynie z wąskim zakresem barw, co ograniczało ich zastosowanie w realnych urządzeniach, takich jak aparaty fotograficzne.

Początkowo badacze próbowali rozwiązać ten problem, stosując pojedynczą warstwę metamateriału. Szybko jednak okazało się, że istnieją fundamentale ograniczenia fizyczne — taka konstrukcja wymuszała albo bardzo małą średnicę soczewki, albo tak słabe ogniskowanie, że traciło ono sens praktyczny.

Przełom: konstrukcja wielowarstwowa

Reklama

Rozwiązaniem okazała się metalensa złożona z kilku warstw, ułożonych jedna na drugiej. Dzięki temu możliwe stało się jednoczesne ogniskowanie światła o różnych długościach fal, pochodzącego z niespolaryzowanego źródła i na większym obszarze. Co ważne, każdą warstwę można wytwarzać osobno, a następnie połączyć w gotowy układ, co znacznie ułatwia produkcję na większą skalę.

Algorytmy zaprojektowały soczewkę

Zespół naukowców wykorzystał algorytm projektowania odwrotnego, który samodzielnie wyszukiwał najlepsze kształty nanostruktur. Celem było uzyskanie tzw. rezonansów Huygensa, pozwalających kontrolować światło bez względu na jego polaryzację. Efekt? Biblioteka mikroskopijnych elementów o zaskakujących kształtach: koniczyn, śmigieł, zaokrąglonych kwadratów.

Każdy z tych elementów ma zaledwie około 300 nanometrów wysokości i 1000 nanometrów szerokości, a jednocześnie odpowiada za precyzyjne przesunięcia fazy światła. Dzięki temu naukowcy mogą projektować soczewki o niemal dowolnym profilu ogniskowania.

Kolory pod kontrolą

Nowa technologia pozwala nawet na ogniskowanie różnych kolorów w różnych punktach. W praktyce mogłoby to działać jak „router kolorów”, kierujący poszczególne długości fal dokładnie tam, gdzie są potrzebne — na różne piksele sensora lub różne detektory. Choć obecna wersja technologii obsługuje do około pięciu długości fal jednocześnie, to i tak stanowi ogromny krok naprzód w porównaniu z wcześniejszymi rozwiązaniami.

Idealne do dronów i satelitów

Metalensy zaprojektowane przez zespół są: wyjątkowo małe, lekkie, zdolne do zbierania dużych ilości światła. Dzięki temu idealnie nadają się do zastosowań w dronach, telefonach, a także satelitach obserwacji Ziemi, gdzie każdy gram i każdy milimetr ma znaczenie.

Mały rozmiar, wielka zmiana

Choć metalensy wciąż pozostają głównie w laboratoriach badawczych, tempo postępu sugeruje, że ich praktyczne zastosowanie jest kwestią czasu. Wielowarstwowe, tanie w produkcji i elastyczne w projektowaniu soczewki mogą w przyszłości zastąpić całe zestawy klasycznych elementów optycznych. A to oznacza jedno: lepsze aparaty w cieńszych urządzeniach oraz nowe możliwości obrazowania — nie tylko na Ziemi, ale i w kosmosie.

Źródło: ARC Centre of Excellence for Transformative Meta-Optical Systems